Het project om het aandeel in Nederland geteelde baktarwe in ons brood te vergroten, loopt na het eerste jaar al tegen de grootste uitdaging aan. De crux is het inrichten van het vergoedingssysteem voor de Nederlandse baktarwe. Oftewel: aan welke kwaliteitseisen moet de tarwe voldoen en hoe kan de meerprijs voor de teler door de andere schakels in de keten worden gedragen. Sceptici vrezen echter dat Nederlandse baktarwe moet blijven opboksen tegen de concurrentie met goedkopere buitenlandse alternatieven.
Dit kwam maandag naar voren op de Themadag Granen, georganiseerd door het Comité van Graanhandelaren en de BO Akkerbouw, in Rotterdam. Projectleider Erik Reijnierse, onderzoeker van Wageningen UR, gaf daar aan een select gezelschap uit de Nederlandse graanketen een update over het vorig jaar gestarte initiatief, waarin 20 ketenpartijen de handen ineen hebben geslagen om meer Nederlandse baktarwe in brood te krijgen. Voor dit vierjarige project, onder het mom van 'Gaan voor eigen graan' is €3,6 miljoen uitgetrokken. "Iedereen is gemotiveerd om het doel te bereiken", zei Reijnierse. "De zelfvoorzienendheid van Nederlandse baktarwe vergroten in de maal-, meel- en broodketens. Minder afhankelijk worden van buitenlandse granen."
Vraagt inzet van alle schakels in de keten
Nederlandse bakkers kunnen zeker brood maken van eigen graan, bevestigt Reijnierse de vraag. Het aandeel Nederlandse baktarwe in de broodketen schommelt nu rond de 20%. Communicatie en wederzijds begrip tussen alle schakels in de broodketen is daarvoor wel essentieel, laat Reijnierse weten uit zijn eerste indrukken van de ketenanalyse. "Het aandeel eigen baktarwe verhogen heeft als voorwaarde dat alle schakels in de keten zich hiervoor moeten inzetten. En ook verder moeten kijken naar de behoefte en kennis van de andere ketenpartners."
De crux voor het slagen van het project is een effectief vergoedingssysteem voor de Nederlandse baktarwe, antwoordt Reijnierse op de vraag waar de grootste uitdaging ligt. "De teler moet extra inspanningen doen en loopt extra risico's, zoals bijvoorbeeld met de weersomstandigheden, in het realiseren van een optimale bakkwaliteit van de tarwe. Een teler is best geneigd zich hiervoor in te zetten als hij daarvoor wordt beloond." De kunst is dus een systematiek te ontwikkelen waarbij de teler een rechtvaardige prijs krijgt, maar waarbij de afnemer en de andere partijen deze extra kosten in de keten kunnen absorberen.
Eiwitkwaliteit meer maatgevend voor Nederlandse baktarwe
In een onderzoek is daarom gekeken wat de voorwaarden kunnen zijn voor een gunstige positionering van Nederlandse baktarwe in de keten. Dat zit hem - haast vanzelfsprekend - in de prijs en kwaliteit. Daarvoor moet de baktarwe de concurrentie aangaan met niet alleen de baktarwe uit het buitenland, met name uit Frankrijk, maar ook Nederlandse voertarwe en - kijkend naar het keuzemenu voor de teler - andere gewassen. Voor een betere waardering van de tarwe pleit Reijnierse voor een andere afrekening op kwaliteit. "De teler wordt in tarwe nu vooral afgerekend op het eiwitgehalte. Dat moet eigenlijk niet maatgevend zijn, beter is te letten op de eiwitkwaliteit. De samenstelling van het eiwit speelt immers een grote rol in de bakkwaliteit en het deeg."
Zulke veranderingen hebben draagvlak nodig van heel de keten, beseft Reijnierse. Het ketenonderzoek moet duidelijk maken hoe een effectief kwaliteitssysteem kan worden ingericht en welke vergoeding hier tegenover moet staan. Ook wordt dan in kaart gebracht wat de potentie van de Nederlandse baktarwe is qua volume, voor bijvoorbeeld verwerking tot meel en bloem, en hoe de andere schakels in de keten als de bakker de Nederlandse grondstof waarderen in kwaliteit en kostprijs. Qua teelt staat de baktarwe goed voorgesorteerd, met goede beschikbare baktarwerassen.
Prijs blijft bottleneck voor grootschalige uitrol
De prijs blijft daarbij vooralsnog de grootste bottleneck richting een grootschalige uitrol, bleek wel uit de reacties op de themadag. "Kunnen we financieel mee met de Nederlandse baktarwe op de internationale granenmarkt?", vroeg Jan-Willem Baas, voorzitter van het Comité van Graanhandelaren, zich af. Ook andere deelnemers plaatsen een kanttekening bij de concurrentiekracht van de baktarwe. Als het prijsverschil te groot wordt, kunnen kopers geneigd zijn te kiezen voor goedkopere buitenlandse baktarwe of genoegen nemen met kwalitatief minder tarwe tegen een lagere prijs. "Door de kostprijs blijft Nederlandse baktarwe een niche in de markt", zo vatte één van hen het krachtig samen.
Een markt voor baktarwe is er zeker, maakte Bauke Wierda, manager sourcing bij Royal Koopmans, duidelijk. Koopmans is initiatiefnemer van het project Nedertarwe, een samenwerkingsverband in de keten voor duurzaam in ons land geteelde baktarwe. Telers ontvangen hiervoor een premie van €20 per ton. "Laat ik vooropstellen, iedere partij in de keten heeft zijn eigen specialisatie of segment. Maar zelf zijn we enthousiast over de Nederlandse baktarwe", aldus Wierda. "Die loopt bij ons als een trein."
Het ketenproject voor de Nederlandse baktarwe loopt nog tot en met medio 2027. Op de themadag werd duidelijk dat er ook plannen worden gesmeed een soortgelijk ketenproject op te tuigen voor het bevorderen van de teelt van Nederlandse brouwgerst als grondstof voor in de bierketen.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
