De Turkse lira is sinds de herverkiezingen van Recep Tayyip Erdogan als president in een koersval beland. Turkije heeft al langer te kampen met een torenhoge inflatie van meer dan 43%. Voeding werd in een jaar tijd de helft duurder. Het bestrijden van voedselinflatie staat hoog op het prioriteitenlijstje van de Turkse president, maar of hem dat lukt is afwachten.
Waar een merendeel van de centrale banken met hogere rentes inflatie proberen tegen te gaan, zwemt Erdogan tegen de stroom in door rentes laag te houden. De jaarlijkse inflatie kwam in april uit op 43,4%. Erdogan gelooft dat de enige manier om inflatie te bestrijden is om geld lenen goedkoop te maken en zo de economie te laten groeien. Dat hielp, want de economie groeide met 5,6% en daarmee is Turkije een van de hardst groeiende G20-economiën. Maar ondertussen ligt binnenkort een rekening van $200 miljard aan schuldbetalingen op de deurmat en is de Turkse voorraad buitenlandse valuta op. Dat kan gezien de schuldbetalingen en de inflatie nog wel een probleem worden.
Investeerders vragen zich nu af of Erdogan op de huidige koers doorgaat of bereid is om de touwtjes uit handen te geven aan een orthodoxere minister van Financiën. De geruchten gaan dat dat Mehmet Şimşek die positie krijg. Şimşek die er bij investeerders goed op staat, verliet de Turkse overheid in 2018 nadat Erdogan zijn schoonzoon minister van Financiën maakte. De vraag is nog maar in hoeverre Şimşek daadwerkelijk iets te zeggen krijgt. Hij heeft gevraagd om de autoriteit om de Turkse financiën weer op de rails te krijgen, maar mogelijk blijft het alleen bij meepraten. Analisten schatten de kans namelijk laag in dat Erdogan bereid is om zijn koers te wijzigen.
Inflatie raakt ook voedselprijzen
De Turkse inflatie raakt ook de voedselprijzen in het land. De inflatie op voeding en niet-alcoholische dranken bedroeg in april 53,9%. Minder dan de 89% een jaar eerder, maar het toont aan dat waar de voedselprijzen in andere delen van de wereld zich weer herstellen na het begin van de oorlog in Oekraïne, de Turkse prijzen relatief hoog blijven. De aardbeving die het land begin 2023 trof, kan op termijn ook zorgen voor nog hogere voedselprijzen. De Wereldvoedselorganisatie van de VN schat dat de Turkse landbouw circa $6,7 miljard schade heeft geleden.
De voedselkoopkracht in Turkije is volgens de Global Food Security Index van The Economist met 16 punten gedaald tussen 2012 en 2022. In gesprek met BBC Turkije laat Gökhan Özertan, landbouweconoom aan de Boğaziçi Universiteit weten dat voedselinflatie in Turkije al minimaal vijftien jaar een structureel probleem is dat alleen opgelost kan worden door fundamentele veranderingen. Özertan was de medeauteur van een studie waaruit bleek dat voedselinflatie in Turkije tussen 2003 en 2020 chronisch is geworden. Daaruit bleek ook dat de economische onzekerheid die bijdroeg aan de valutacrisis in het land een significante impact had op voedselinflatie door onder meer voedselproductie voor boeren duurder te maken.
Erdogans plannen
Özertan zegt dat er fundamentele veranderingen nodig zijn om de voedselinflatie in te perken. Tijdens een campagnebijeenkomst eind april beloofde Erdogan een aantal grote veranderingen aan zijn toehoorders. Zo zouden boerenfamilies met vee die op contractbasis produceren een gegarandeerd minimuminkomen krijgen. De inwoners van dorpen krijgen financiering om hun huis te vervangen door een nieuwer steviger huis. Ook benadrukte Erdogan dat Turkije betere oogsten en meer inkomen wil garanderen door het irrigatiesysteem voor landbouw te verbeteren. Ook zei hij dat er binnenkort een project komt om de afhankelijkheid van kunstmest op stikstofbasis te verminderen.
Als deel van de verkiezingen beloofden Erdogan en zijn AK-partij de inflatie te verlagen naar onder de 10%, een groei van de economie en hogere inkomens. Volgens Erdogan zijn er schuldigen aan te wijzen voor de hoge prijzen en moeten die verantwoordelijk gehouden worden voor hun daden. Tijdens de campagne zei hij: ''Ik zeg dit heel duidelijk: we zullen iedereen die het foute pad volgt met name in voedsel de juiste lessen leren met wetten na 14 mei.'' De Turkse regering heeft bedrijven aangemoedigd om meer te doen om prijsstijgingen aan banden te leggen en voert meer inspecties uit.
Door het verhogen van het minimumloon, ambtenarensalarissen te verhogen, schuldhulpverlening te bieden en pensioenen te verhogen, hoopt de Turkse regering de last van de stijgende voedselkosten weg te nemen. Ook verlaagde de president de belasting op water-, gas-, en lichtrekeningen en kwam hij met een programma waarmee veel Turken vervroegd met pensioen zouden kunnen gaan.
Droogte
Verschillende wetenschappers hebben andere voorstellen voor Erdogan. Volgens hen begint het allemaal met macro-economische stabiliteit. Door de schommelende wisselkoersen is het niet realistisch om te verwachten dat nu geld investeren in boeren over vijf jaar resultaat oplevert, zegt Hasan Tekgüç, universitair hoofddocent economie aan de Kadir Has Universiteit. Klimaat- en wateronderzoeker Gökçe Şencan zegt dat als de prijzen door economische stabiliteit verbeteren, er focus moet blijven op lange termijnoplossingen. Zo zou Turkije zich moeten voorbereiden op het gegeven dat het steeds vaker te maken zal krijgen met langere periodes van droogte.
Volgens een rapport uit 2020 van de Turkse industrie- en zakenvereniging (TÜSIAD) heeft 97% van de boeren te maken met lagere opbrengsten door het huidige klimaat. Het rapport benadrukte dat klimaatverandering moet worden gezien als het grootste risico voor landbouw en voedselveiligheid in Turkije op zowel de korte, middellange als lange termijn en dat er alles aan moet worden gedaan om dit onder controle te krijgen.