Is vleesverwerker Tönnies toe aan koersverandering?

De zoons van Klemens Tönnies, Bernd en Clemens, treden in de jaren '70 in de voetsporen van hun vader en worden eveneens slager. Bernd is de ondernemende van de twee en richt het familiebedrijf op zoals het nu is. Een kleine periode later treedt ook Clemens toe tot het bedrijf, dat op dat moment 20 medewerkers telt. In de vier jaren daarop groeit het bedrijf door tot 60 medewerkers en in 1990 neemt het de varkensslachterij in Weißenfels (Saksen-Anhalt) over. Een locatie waar de Tönnies Group afgelopen jaren flink in geïnvesteerd heeft, ruim €200 miljoen. Inmiddels is het bedrijf in handen van zoon Robert Tönnies en broer Clemens Tönnies.

Niet alleen met overnames heeft het de ambitie om groot te worden. Nee, de Tönnies beginnen in 1992 met de bouw van een eigen ultramoderne slachterij. Deze wordt in het jaar 1997 opgeleverd, waarmee het slachten van de varkens en het produceren van vlees voor het eerste een eenheid vormen. In 2003 mag het bedrijf zich zelfs het modernste slachthuis van Europa noemen. Het is voor de Tönnies een reden om verder weg te kijken. Zo komt het terecht in onder meer Denemarken en vele jaren later ook in China.

Zetten we het bovenstaande op een rijtje, dan kunnen we concluderen dat het bedrijf in 35 jaar tijd behoorlijke stappen heeft gezet. Van 20 medewerkers in 1974 naar 4.900 medewerkers in 2006. De slachtcapaciteit komt dat jaar uit rond de 8 miljoen varkens per jaar en het exportaandeel ligt op 33%. Nog eens 10 jaar later wordt duidelijk dat deze groei doorgezet heeft: het resulteert in ruim 12.000 medewerkers en een exportaandeel van maar liefst 50%.

Gemor en gezeur
Clemens en Robert Tönnies vinden beiden daarom dat het tijd is voor een nieuwe bedrijfsstructuur. Maar, hoe die eruit moet komen te zien, daar zijn de twee het duidelijk niet over eens. Het leidt tot verschillende rechtszaken over de macht binnen het vleesconcern. Op 21 april 2017 presenteert het een reorganisatie waarmee de juridische geschillen opgelost zouden zijn. Maximilian Tönnies, de zoon van Clemens, wordt eveneens aandeelhouder van de vleesverwerker. Verder splitst het bedrijf zich op in vijf divisies: vlees, gemak, worst, ingrediënten en logistiek, en is meer en meer aandacht voor duurzaamheid. Deze strategie volgt het vandaag de dag nog steeds.

Het is overigens niet voldoende om het gemor en gezeur van de familieleden te stillen, want amper twee jaar later is de bom opnieuw gebarsten. De reden? Clemens Tönnies heeft twee Duitse worstfabrieken van het Zwitserse Bell Food overgenomen zonder daarover te overleggen met Robert. Die stapte vervolgens naar de rechter om deze overeenkomst ongedaan te maken. Dit was natuurlijk tegen het zere been van Clemens, die stelt goedkeuring te hebben gehad van het management. En natuurlijk kan je stellen: negatieve aandacht is ook aandacht, maar het komt de professionaliteit van het bedrijf niet ten goede.

Eind 2020 neemt het inmiddels ontstane mediacircus rondom Tönnies opnieuw een wending. Robert Tönnies besloot in oktober namelijk dat directeuren Adres Ruff en Stefan Gros verplicht moesten vertrekken. Hij meldde geen vertrouwen te hebben in de twee. Dat Clemens en Robert duidelijk aan de andere kant van de lijn staan, wordt in deze casus opnieuw duidelijk. Clemens Tönnies staat namelijk niet achter de beslissing van zijn neef. Wie nou precies het voortouw heeft, blijft daarmee onduidelijk.

Verkoop aanstaande?
Toch lijkt de onprofessionaliteit van de twee familieleden niet direct effect te hebben op de resultaten van het vleesconcern. In het uitdagende jaar 2020, die wereldwijd natuurlijk gekenmerkt werd door de coronacrisis, verwerkte Tönnies 16,3 miljoen varkens in zijn Duitse vestigingen. Op de locaties in Denemarken, Spanje, Polen en Groot-Brittannië werden gezamenlijk 4,5 miljoen varkens verwerkt. De jaaromzet kwam daarnaast uit op €7,05 miljard. Het is een daling van 'slechts' 3% in vergelijking tot een jaar eerder, al was deze daling wel volledig te wijten aan de coronacrisis. Zo lag de varkensprijs gemiddeld over het jaar 9,3% lager en moest de fabriek in Rheda vier weken de deuren sluiten vanwege een corona-uitbraak. Dat laatste zorgde voor flink wat imagoschade.

Die imagoschade lijkt voor Clemens en Maximilian zelfs een reden om het bedrijf te koop te zetten. Dat Clemens de verkoop nu onderzoekt, is opvallend. Voorheen was het namelijk vooral Robert die afstand wilde doen van het bedrijf. Tijdens de gebarsten bom in 2019 riep Robert Tönnies al op om te verkopen, maar Clemens Tönnies was daar toen fel op tegen. Twee jaar later is dit thema dus opnieuw onderwerp van gesprek. Bloomberg meldt dat Clemens de verkoop van de grootste vleesverwerker van Duitsland onderzoekt, omdat de uitbraak van het coronavirus (met 1.500 besmette werknemers) leidde tot landelijk schandaal.  Daarnaast was er kritiek op het op grote schaal inhuren van goedkope uitzendkrachten.

Potentiële kopers zouden het Amerikaanse Tyson Foods, het Braziliaanse JBS en het Chinese WH Group zijn. Als de geruchten kloppen, dan zou het volgens Bloomberg kunnen gaan om en deal van minimaal €4 miljard. Tönnies beantwoordt de geruchten overigens niet met 'ja' of 'nee'. Opvallend is volgens verschillende Duitse media wel dat Robert Tönnies, die inmiddels met 50% het merendeel van de aandelen in handen heeft, de persverklaring niet ondertekend heeft. Clemens Tönnies heeft een aandeel van 45%, 5% is in handen van Maximilian.

Veranderende consument
Toch lijkt het sterk dat dit landelijke schandaal de enige reden is voor eventuele verkoop. Het bedrijf kampt met nog meer uitdagingen. Denk aan de veranderende behoeften van de consument. Het aantal consumenten dat fel protesteert tegen grote stallen met veel varkens of koeien neemt ieder jaar toe. Tönnies heeft geen keuze en moet meebewegen. Dat doet het onder meer door te investeren in open stallen en de biologische markt. Het gaat om flinke bedragen; alleen al in het Verenigd Koninkrijk investeert het €25 miljoen in de productielocaties. Ook heeft het geen keuze als het gaat om vegetarische en veganistische vleesvervangers. Immers, steeds meer consumenten kiezen hiervoor.

Het is vooral de jongste van het stel, Maximilian Tönnies, die deze transitie lijkt te stimuleren. Hij is ambitieus. Volgens hem moet de productie van vegetarisch en veganistisch voedsel niet als concurrentie worden gezien op het huidige portfolio van vleesproducten. Hij was dan ook een groot voorstander van de bouw van een eigen fabriek voor vegetarische en veganistische producten in Böklund. "Voor ons was het belangrijk om de volgende stap te zetten naar een onafhankelijke, gescheiden productie onder de strengste hygiënische eisen. Dit maakt deel uit van onze duurzaamheidsagenda", meldde Maximilian bij de presentatie van de jaarcijfers.

Koersverandering nodig?
Maar dan nu de belangrijkste vraag: is er nog een toekomst voor het huidige Tönnies, of is een koersverandering nodig? Een quote op de website van Tönnies geeft het antwoord eigenlijk al: "Als familiebedrijf denken we in generaties. Voor ons zijn het niet de kortetermijnwinsten die belangrijk zijn, maar de financieel succesvolle ontwikkeling op middellange en lange termijn. Transparant, traceerbaar en eerlijk gedrag kenmerkt dus ons handelen."

De publiekelijke ruzies tussen Robert en Clemens Tönnies doen geen eer aan dit citaat en dus kun je stellen dat het wellicht tijd is om die nieuwe generatie – in dit geval Maximilian Tönnies – meer ruimte te geven. Een nieuwe generatie consumenten, vraagt immers wellicht om een nieuwe generatie leiders. Een frisse blik op de vleesmarkt kan geen kwaad. En het idee is zo vreemd nog niet, want ook Robert Tönnies heeft dit weleens geroepen. Clemens Tönnies daarentegen wil geen afstand doen van zijn troon. En tot die houding verandert, zal ook Tönnies niet van de huidige koers afwijken.