De uitbraak van mond- en klauwzeer (MKZ) in Duitsland, nabij Berlijn, heeft voor grote onrust gezorgd in de Europese agri- en foodsector. Naast de onzekerheid onzekerheid is de hoop dat de besmettelijke dierziekte zich niet verder zal verspreiden. Ondertussen heeft de situatie al wel invloed op het sentiment binnen de vlees- en zuivelmarkten.
De Duitse rundveeprijzen, die op weg waren naar een nieuw record, maakten begin deze week een scherpe ommekeer. Zo heeft Zuid-Korea bijvoorbeeld al de import van Duits varkensvlees stilgelegd. Op de zuivelmarkten zijn de gevolgen nog minder concreet, al maakt het Duitse Milch Industrie Verband (MIV) zich terecht grote zorgen.
Bij MKZ gaan de gedachten bij velen in Nederland automatisch terug naar 2001, toen de ziekte snel om zich heen greep en drastische maatregelen nodig waren om de besmetting in te dammen. Een dergelijk scenario hangt momenteel gelukkig nog niet concreet boven de markt, hoewel de getroffen maatregelen (vervoersverboden, bedrijven op slot, bloed afnemen bij dieren) allesbehalve overdreven zijn. Verdere verspreiding kan immers een grote ramp betekenen voor het gehele dierlijke agrofoodcluster: van boer tot vleesexporteur en van veetransporteur tot zuivelhandelaar.
Zuid-Korea neemt maatregelen
Het goede nieuws is dat het virus (serotype O) voorlopig alleen is vastgesteld bij een specifiek bedrijf met waterbuffels in de Duitse deelstaat Brandenburg. Tegelijkertijd is de schade voor Duitse exporteurs van vlees en zuivel al geleden, omdat Duitsland zijn MKZ-vrije status is kwijtgeraakt. Zo heeft Zuid-Korea de import van Duits varkensvlees direct gestaakt. Ook moeten scheepszendingen die sinds 27 december onderweg waren, op het virus worden gecontroleerd. Het Verenigd Koninkrijk heeft daarnaast de import van Duitse hammen voorlopig opgeschort.
Marktleider Tönnies zag de bui al hangen en waarschuwde hier enkele uren na de vaststelling van de uitbraak voor. Dergelijke protocollen treden direct in werking, aldus het bedrijf, dat door eerdere ervaringen met Afrikaanse varkenspest al bekend is met deze strenge maatregelen. Het is mogelijk dat andere Aziatische landen, zoals Japan en de Filipijnen, in de komende dagen het voorbeeld van Zuid-Korea volgen. De Chinese markt was al gesloten voor Duits varkensvlees vanwege Afrikaanse varkenspest.
Trendbreuk voor Duitse rundveeprijzen
De prijzen van Duitse slachtstieren in Noordrijn-Westfalen daalden begin deze week, na een periode van voortdurende prijsstijgingen. Dit is opmerkelijk, aangezien de Duitse rundveeprijzen door een aanhoudend krap aanbod juist op weg waren om het recordniveau van bijna €6 per kilo in 2022 binnen enkele weken te evenaren. Voorlopig zit de schrik door de MKZ-uitbraak er goed in, hoewel de eerste prijsdaling beperkt bleef. Het is lastig in te schatten hoe het marktsentiment zich verder ontwikkelt.
MIV: Gevolgen niet te overzien
Ook voor de (Duitse) zuivelmarkt zijn de gevolgen onvoorspelbaar. Het merendeel van de Duitse melkverwerkers is sterk afhankelijk van export. Ongeveer de helft van de productie wordt geëxporteerd, waarvan 18% naar landen buiten de Eurozone, volgens een verklaring van MIV. Vooral melk- en weipoeder zijn grote exportproducten op de wereldmarkt. De economische gevolgen van eventuele exportrestricties zijn dan ook enorm, hoewel er op dit moment nog geen verboden zijn opgelegd. Volgens de Duitse landbouwminister blijft handel met andere Europese lidstaten mogelijk, al zijn er signalen dat Europese verwerkers momenteel terughoudend zijn met het ontvangen van Duitse room of concentraat. Buiten de Eurozone is de situatie complexer. Duitse zuivelexporteurs sluiten met afnemers exportcertificaten af. Als daarin bepalingen staan rondom een MKZ-vrije status, kunnen de Duitse autoriteiten die certificaten niet meer afgeven. De impact op de markt en melkprijzen is daarmee voorspelbaar groot.
Het Duitse landbouwministerie onderzoekt of de MKZ-uitbraak kan worden geregionaliseerd. Dit zou betekenen dat zuivel afkomstig uit niet-getroffen deelstaten wel gegarandeerd MKZ-vrij kan worden verklaard. Dit klinkt echter eenvoudiger dan het in de praktijk is. Een vergelijkbare poging rond AVP in Duitsland om regionaal weer toegang te krijgen tot China, heeft tot op heden geen succes opgeleverd.
Grüne Woche
De komende weken en maanden zijn cruciaal. Als het blijft bij deze ene uitbraak in Brandenburg, kan de gespannen situatie in de markt mogelijk weer ontspannen. Verspreidt het virus zich echter naar andere landbouwbedrijven, Duitse deelstaten of zelfs andere Europese lidstaten, dan zijn de gevolgen veel verstrekkender. Het is dan ook begrijpelijk dat sommige Nederlanders terughoudend zijn om komend weekend naar de Grüne Woche in Berlijn af te reizen.
