Ierse zuivelprijzenoorlog geeft veel onrust

Supermarktketens Lidl, Aldi en Tesco zijn al drie maanden verwikkeld in een hevige prijzenoorlog waarbij vooral het melkschap een belangrijk slagveld is. Afgelopen week opende Lidl de volgende ronde door de prijs van een 2 literpak melk te verlagen van €2,19 naar €2,09. Zaterdag kwam het antwoord van Tesco en Aldi. Die eerste keten verlaagde de prijs van een 2 literpak huismerkmelk ook met 10 cent naar €2,09 en Aldi verlaagt de winkelprijzen van alle huismerk melkproducten met gemiddeld 10 cent. In april verlaagde een aantal supermarktketens ook al de melkprijs met 10 cent.

Met de prijsverlagingen hopen de supermarktketens het leven voor hun klanten iets betaalbaarder te maken. Joe Manning, commercieel directeur bij Tesco zegt tegen het Ierse Agriland: "Nu het huishoudbudget steeds kleiner wordt willen we onze klanten helpen door scherp te letten op de kosten van de wekelijkse boodschappen.'' Lidl Ierland claimt dat de prijsverlaging consumenten in totaal zo'n €3 miljoen bespaard. 

Maar waar de Ierse consument profiteert van de goedkopere melk, geldt dat niet voor de Ierse melkveehouders. Die groep zag de melkprijs het afgelopen halfjaar onderuitgaan als gevolg van de prijzenoorlog. Waar de Kerry Group in december 2022 nog 56 cent per liter betaalde, was dat half juni nog 37 cent per liter. 

Reden genoeg voor zo'n vijfhonderd melkveehouders om zich op 20 juni te verzamelen voor het gebouw van de Kerry Group in Charleville om te protesteren tegen wat zij een belachelijke melkprijs noemen. De melkprijs die Kerry betaalt lag 3 cent per liter lager dan betaald werd door andere verwerkers in de regio. ''De Kerry Group moet empathischer zijn richting de melkleveranciers en moet de maandelijkse melkprijs consistent houden met zijn belofte om de leidende melkprijs te betalen'', zei Kerry Co-op-voorzitter Dennis Carroll tijdens het protest. Volgens hem is het falen van Kerry om maandelijks de leidende melkprijs te betalen schadelijk voor de relatie tussen de leveranciers en het bedrijf en zal het prijsverschil gecompenseerd moeten worden als duidelijk is welk bedrijf de hoogste melkprijs betaalt. 

De aanwezige boeren nemen het Kerry kwalijk dat het niet de contractafspraken nakomt en overwegen een arbitrageprocedure te starten. Zeker als het verschil van 3 cent niet snel aan de boeren wordt uitbetaald. Het prijsverschil kan boeren in de maand mei zo'n €3.000 hebben gekost, zo wordt geschat. 

Niet meer rendabel
Bij het protest was namens de Ierse boerenbond ook voorzitter Tim Cullinan aanwezig. ''We moeten hier en nu een belangrijke boodschap afgeven, gedurende het afgelopen jaar hebben melkveehouders geworsteld met een gigantische kostenstijging als gevolg van inflatie en nu daalt de melkprijs'', zei hij tegen de Irish Examiner. 

Volgens hem loopt de sector het risico dat het niet meer rendabel is om melkveehouder te worden. Boeren hebben volgens Cullinan de afgelopen jaren veel geld gestoken in hun onderneming en willen daar rendement uit halen. Voor sommige boeren is nu het punt bereikt dat het produceren van de melk duurder is dan wat zij ervoor betaald krijgen. 

De Ierse boeren sluiten verdere protesten in de toekomst niet uit. Kerry laat op zijn beurt weten dat het bereid is zich aan de contracten te houden. 

Verplichte slacht
Op de achtergrond speelt er voor de Ierse boeren nog iets anders. Zo zou de Ierse regering overwegen om drie jaar lang 65.000 koeien per jaar te ruimen om zo te voldoen aan de EU-eisen voor landbouwuitstoot. Het plan, dat vooralsnog vooral een plan is, zorgde direct voor onvrede bij de Ierse boeren. 

Boerenbondvoorzitter Cullinan vertelde tegen de Britse krant The Telegraph dat zulke plannen alleen maar het beeld versterken dat de Ierse regering doelbewust de melkveesector en veehouderij probeert te ondermijnen. Volgens The Telegraph zou het plan op vrijwillige basis gelden voor boeren die op het punt staan om met pensioen te gaan. 

Wel of niet vrijwillig, proefballon of een echt plan. Het idee zorgde in Ierland en over de grens voor onrust onder boeren en sympathisanten. Zo liet Elon Musk, eigenaar van onder meer Tesla en Twitter op dat laatste platform zijn licht schijnen over de kwestie. Hij meldde dat het slachten van 200.000 koeien geen verschil maakt voor klimaatverandering. 

In Ierland worden in totaal zo'n 7 miljoen koeien gehouden, waarvan 1,5 miljoen als melkvee. Dat aantal hoopt Ierland de komende drie jaar met 65.000 koeien per jaar te verminderen. In 2022 werden er in Ierland 1,91 miljoen koeien geslacht. 

Derogatie
Daarmee houdt het nog niet op voor de Ierse boeren, want de Europese Commissie heeft besloten om de nitraatderogatie vanaf 2024 te verlagen van 250 kilogram stikstof per hectare naar 220 kilogram stikstof per hectare in grote delen van het land. Naar schatting maken zo'n 6.900 Ierse boeren gebruik van de derogatie om maximaal 250 kilogram stikstof per hectare te mogen uitstoten.

De Europese Commissie heeft Ierland bij het toekennen van de derogatie als voorwaarde opgelegd dat de waterkwaliteit niet achteruit mocht gaan. Uit een rapport van het Ierse milieuagentschap bleek dat de maximale stikstofuitstoot per hectare in zo'n 44.000 km² land omlaag moet naar 220 kilo stikstof per hectare om de waterkwaliteit daar te beschermen. 

Dit nieuws gecombineerd met de nieuwe maatregel waarbij koeien die meer melk produceren zwaarder tellen voor de totale stikstofuitstoot wordt door Pat McCormack, voorzitter van de Irish Creamery Milk Suppliers Association (ICMSA) gezien als een dubbele aanval op de Ierse melkveehouders.  

Voor hem en voor anderen is het frustrerend dat Ierland maatregelen neemt zoals bovengenoemde en het verlagen van de hoeveelheid chemische kunstmest die wordt gebruikt en vervolgens niet de resultaten van die maatregelen afwacht. Ierland is vrij uniek in Europa omdat het als een van de weinige landen een systeem heeft waar koeien het grootste deel van het jaar buiten staan en het grasland bemesten. 

Aanval op de levensvatbaarheid
Voor de verschillende Ierse boerenorganisaties zijn de prijzenoorlog en de strengere stikstofregels een aanval op de levensvatbaarheid van het Ierse melkveebedrijf. Zo claimt McCormack dat er elementen zijn die willen dat de commerciële familieboerderij verdwijnt en dat de keuzes bewust zo zijn gemaakt dat ze de Ierse zuivelboeren met minder dan honderd koeien raken. 

Cullinan schat dat een verlaging van de derogatie naar 220 kilo stikstof per hectare per jaar de gemiddelde melkveehouder zo'n €10.000 tot €20.000 per jaar kost. Uit onderzoek van de Teagasc, de semioverheidsinstelling die zich bezighoudt met landbouwonderzoek bleek dat het inkomen van de Ierse boeren met maximaal 29% achteruit zou kunnen gaan door de gecombineerde maatregel van de lagere derogatie en het zwaarder tellen van koeien die meer melk produceren. 

In september of oktober moet duidelijk worden waar en voor wie de nieuwe maatregelen precies gaan gelden.