Over iets minder dan drie weken treedt de zogenaamde single-use plastic-richtlijn in werking. Een onderdeel hiervan is een verbod op plastic wegwerpartikelen. Het is een van de stappen die de Europese Unie neemt om het milieu te beschermen. Niet alleen de ‘plasticsoep’, maar ook de chemicaliën die vrijkomen bij de productie zijn schadelijk, stelt het. Maar hoeveel plastic is er eigenlijk wereldwijd, en hoe groot is die plasticsoep? Feiten, fabels en cijfers over plastic.
Sinds de jaren '50 tot ongeveer twee jaar geleden is naar schatting 9,2 miljard ton plastic geproduceerd, zo blijkt uit cijfers van de industrie zelf. De productie ervan is in omgerekend één mensenleven wel behoorlijk gestegen: van twee miljoen ton in 1950 tot 368 miljoen ton in 2019. De verwachting is dat dit komende vier jaar verder stijgt, naar ongeveer 600 miljoen ton. Van de eerdergenoemde 9,2 miljard ton is iets meer dan 25% op dit moment nog steeds in gebruik. Opvallend is wel dat slechts 600 miljoen ton van dat cijfer de afgelopen jaren is gerecycled.
Inwoners van de Verenigde Staten zijn de grootste plasticgebruikers. In 2016 kwam de hoeveelheid plasticafval in dat land uit op 42 miljoen ton. Dat is maar liefst 130 kilo per persoon, per jaar. Op de tweede en derde plek volgen respectievelijk India en China, met 26,3 miljoen ton en 21,3 miljoen ton. Wat opvalt, is dat deze twee landen niet in de top tien staan als het gaat om het afvalgehalte per persoon. Al hoeft dat tegelijkertijd niet vreemd te zijn, want in dat soort onderontwikkelde landen worden daar vrij weinig gegevens over bij gehouden. Veel afval wordt daar op straat 'gedumpt' en niet zozeer in een van de vele containers zoals hier in Nederland. Op een tweede plek staat het Verenigd Koninkrijk, met 98,7 kilo per persoon per jaar. Het podium wordt afgemaakt door Zuid-Korea, met 88,1 kilo.
In de Europese Unie gooien we per persoon jaarlijks in totaal zo'n 174 kilo verpakkingsafval weg, waarvan 19% bestaat uit plastic verpakkingen. Dat betekent dat wij in Europa gemiddeld per persoon elk jaar 33 kilo plastic verpakkingen weggooien. Daarmee komen we bij lange na niet in de top tien wereldwijd uit. Uit de nieuwste cijfers van Greenpeace blijkt dat Coca-Cola, PepsiCo, Nestlé en Danone vandaag de dag het meeste bijdragen aan de plasticproductie. Niet vreemd, want dit zijn natuurlijk de grootste voedingsmiddelenbedrijven ter wereld. De productie bij deze bedrijven ligt überhaupt veruit het hoogst. Of zij ook bovenaan staan als er wordt gerelativeerd, is niet bekend.
De aanstaande SUP-richtlijn
Bijna de helft (40%) van het geproduceerde plastic wordt binnen een maand weggegooid. Daarvan komt tussen 5 miljoen ton en 13 miljoen ton jaarlijks in de oceaan terecht. Die vervuiling wordt de 'plasticsoep' genoemd. Dat gebeurt overigens niet louter door vervuiling van het handjevol grote rivieren – zoals de Nijl en Mississippi – wereldwijd, maar juist door de duizenden kleine rivieren bij elkaar. Manilla is de grootste vervuiler via rivieren. De artikelen die het vaakst worden aangetroffen in de zee zijn: wattenstaafjes, wegwerpbestek en -borden, rietjes en roerstaafjes, ballonnen, voedsel- en drankverpakkingen, sigarettenfilters, plastic zakken, wikkels, vochtige doekjes en maandverband en tampons.
Maar niet alleen de plasticsoep is een gevolg van de 'plasticdumpingen'. Ook akkers wereldwijd worden volop vervuild, soms wel tien tot twintig keer zwaarder dan de oceaan. "De bewust aan onze verzorgingsproducten en cosmetica toegevoegde microplastics stromen via onze badkamer het riool in. Het rioolslib wordt later als mest over het land uitgereden. Recent onderzoek heeft aangetoond dat microplastics vervolgens via het wortelstelsel van planten worden opgenomen in groenten en fruit, en dus op ons bord eindigen", zo stelt onderzoeker Margherita Ferrante van de Universiteit van Catani.
De combinatie van een nadelig visueel aanzicht en het feit dat het nu ook in ons eten terechtkomt, is voor de Europese Unie reden geweest om de single-use-plasticregeling (SUP-regeling) te ontwikkelen. Die gaat per 3 juli in. Daardoor moeten plastic rietjes, bestek, borden en andere zogenaamde plastic disposables vanaf die datum geproduceerd worden van duurzame materialen. Lidstaten moeten daarnaast zorgen voor minder gebruik van plastic on-the-go-verpakkingen, zoals drinkbekers en voedselcontainers.
Alternatief altijd beter?
Voor veel voedingsmiddelenbedrijven, maar ook de verpakkingsindustrie is het een uitdaging. Immers, duurzame verpakkingsalternatieven verhogen niet alleen de productiekosten, ze zijn soms ook minder praktisch. En vooral minder duurzaam dan gedacht. Dat stelde Rob Verhagen, sustainability director bij Oerlemans Packaging Group, eerder al bij Foodbusiness. "Er worden volop alternatieven bedacht. Soms werken ze goed, maar soms ook helemaal niet. Denk aan samengestelde verpakkingen. Van die broodzakken die voor de helft bestaan uit papier en voor de helft uit plastic. Ze denken dat het beter is, maar dat is het niet. Want, waar moet je die als consument uiteindelijk in recyclen? Ze kunnen niet bij het plastic en ook niet bij het karton."
Het plasticprobleem wordt daarmee niet volledig veroorzaakt door het materieel 'plastic' an sich. Het is een kwestie van hoe wij het deponeren. Hadden we al het plastic afgelopen jaar netjes gescheiden en niet achtergelaten op het strand, dan hadden we nu geen plasticsoep. Een regeling als de SUP-regeling zal een stap in de goede richting zijn, maar uiteindelijk zal de consument toch zijn troep moeten opruimen. Of dat nou plastic, karton en glas is, dat maakt niet uit.
