Bananen zijn wereldwijd het meest gegeten fruit. Zowel de vraag als de productie is zeer hoog en in meer dan 150 landen wil de banaan goed groeien. Dat de Cavendish-bananen, de populairste soort, wordt bedreigd door schimmels die resistent dreigen te raken voor pesticide, is (nog) niet in de prijs terug te zien. Die daalde het afgelopen jaar in onze contreien juist.
Ecuador is wereldwijd de grootste exporteur van bananen. De Ecuadoriaanse bananenexport was in het eerste kwartaal van dit jaar 12% lager dan in dezelfde periode in 2020. Er was een terugval in de vraag uit Rusland, China, het Midden-Oosten en Europa. De Ecuadoriaanse exportorganisatie Fedexpor wijt dat tegenover El Comercio aan twee zaken: het langzame economische herstel van de bestemmingen en de coronamaatregelen.
Ook zijn verschuivingen zichtbaar in plekken waar landen hun bananen vanuit importeren. China haalt bijvoorbeeld meer bananen uit buurlanden Cambodja, Myanmar en Vietnam. Zuid-Korea uit Colombia. Ecuador is zelf meer bananen naar de Verenigde Staten gaan exporteren nadat landen als Guatemala en Honduras, die vooral naar de Verenigde Staten uitvoeren, eind 2020 werden getroffen door overstromingen.
Driekwart bananen in Europa uit Latijns-Amerika
De meeste bananen in Europa komen ook uit het meest-exporterende land Ecuador (1.512.541 ton in 2020). Daarna volgen Colombia (1.182.394 ton) en Costa Rica (1.034.172). Latijns-Amerika is goed voor meer dan de helft (56,9% in 2019) van alle geëxporteerde bananen. In de Europese Unie komt 75,7% van de bananen uit dat continent.
14% van de in Europa geconsumeerde bananen komt uit het cluster Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (de ACP-landen genoemd) en de resterende 10,3% uit Europa zelf (uit landen als Spanje, en Frankrijk). In totaal ging het vorig jaar om 5.747.399 ton die geïmporteerd werden uit alle landen. De totale waarde was €3.928 miljoen.
De Filipijnen zijn de op één na grootste bananenexporteur ter wereld, maar komen niet voor in de Europese data. Die bananen gaan vooral richting China, Japan, Zuid-Korea en het Midden-Oosten. De grote vraag uit China drijft de prijzen van de Filipijnse bananen op (+3% afgelopen maart). Ook in heel Oost-Europa en Centraal-Azië zijn bananen het afgelopen jaar duurder geworden (tussen de 6% en 25%), blijkt uit een prijsanalyse van EastFruit.
Prijsdaling in Europa
Zowel de data van groothandels in Birmingham en Londen die de Britse overheid publiceert, als de cijfers van de Europese Unie, laten juist een prijsdaling zien. Volgens de Britse data was de groothandelsprijs van bananen de eerste 21 weken van dit jaar gemiddeld £0,75 (circa €0,87) per kilo. Over dezelfde periode van vorig jaar was dat nog gemiddeld £0,80 (circa €0,93) per kilo.
In Europa verbouwde bananen duurder
De waarde per kilo verschilt sterk per regio van herkomst, blijkt uit de cijfers van de Europese Commissie. Voor Europese bananen wordt meer betaald; over 2020 gemiddeld €1,01 per kilo. Bij de ACP-landen was de gemiddelde prijs €0,78 per kilo. Voor de Latijns-Amerikaanse bananen werd het laagste bedrag neergelegd, €0,62 per kilo. Waar de prijzen voor de andere bananen stegen, daalden de prijs voor die vanuit Latijns-Amerika met €0,02 ten opzichte van 2019. In 2020 werd voor bananen uit dat continent dezelfde prijs betaald als in 2012. Dat zakte naar €0,60 in 2014 en 2015 en €0,59 in 2016. 2017 deed het beter met €0,65. De twee jaren daarna was de prijs €0,64.
"De inkoopprijs staat al jaren onder druk", zegt Bert Jongert, bananenexpert van Fairtrade Nederland. "Meestal is een lage prijs te verklaren door overproductie." Bij Fairtrade betaalt de trader altijd een minimumprijs, behalve als de prijs op de wereldmarkt hoger ligt, dan wordt die prijs betaald. "Maar momenteel ligt die prijs echt niet hoger." Fairtrade-boeren krijgen behalve de minimumprijs ook $1 premie per doos van 18,14 kilo.
De coronacrisis heeft volgens Jongert overigens weinig invloed gehad op de bananenprijs. "Aan het begin van de coronapandemie was er even heel kort een hick-up, maar daarna was de stroom bananen weer snel op orde."
Bananenziekte dreigt resistent te worden tegen pesticide
Al jaren wordt er gewaarschuwd dat de bananensoort die het populairst is helemaal dreigt te verdwijnen. De bananenproductie staat onder druk door twee ziektes: Panama Disease (TR4) en Black Sigatoka. "TR4 is een schimmel in de grond waar nog geen goede bestrijding tegen is. Die is in Zuid-Amerika nog niet actief, alleen in Peru", aldus Jongert.
Anders is dat met Black Sigatoka. De Cavendish-bananen (50% van de bananenproductie en 95% van alle export-bananen) zijn zeer vatbaar voor deze bladschimmel. Daar wordt intensief tegen gespoten, soms wel meer dan vijftig keer per jaar. Onderzoekers van Wageningen University & Research en hun internationale collega's hebben onlangs aangetoond dat deze schimmel resistent aan het worden is voor pesticiden door het intensieve gebruik hiervan. Dit kan ervoor zorgen dat er een productie- en aanvoerprobleem ontstaat.
Gert Kema, hoogleraar Fytopathologie bij WUR roept in een nieuwsbericht op tot actie: "Alles bij elkaar genomen vragen deze alarmerende gegevens om een radicale en nieuwe doordenking van duurzaamheid in de mondiale bananenteelt, zowel in het belang van de vele producenten en werknemers in de sector, als ook nationale en internationale consumenten."
