De melkprijzen staan op het punt een forse duikeling te maken, die dit najaar al is ingezet. Dat is slikken voor melkveehouders na twee jaar met hoge uitbetalingsprijzen. In het verleden werd de melkprijs vaker gevloerd, zoals in 2008, 2014 en 2023. Wat we kunnen leren van eerdere crashes en wat is het scenario voor de komende maanden?
Prijsstijgingen en -dalingen zijn een alledaags fenomeen. Maar het scenario dat nu boven de markt hangt, is andere koek. Op basis van de grondstofwaarde van melk gaan de uitbetalingsprijzen terug tot €40 per 100 kilo, of misschien zelfs nog lager. Op dit moment geeft volle melkpoeder de beste valorisatie van de melk, maar ook dan bedraagt de grondstofwaarde slechts €43. In veel valorisatieschema's ligt de waarde van melk onder de €40. In de afgelopen jaren werd gedacht dat de melkprijs nooit meer door deze nieuwe ondergrens zou zakken, maar de praktijk blijkt weerbarstiger.
Bodem nog niet bereikt
De zuivelmarkt kampt al weken met een vormcrisis en zit medio oktober nog altijd in de hoek waar de klappen vallen. Door het ruime melkaanbod wordt de bodem in de markt telkens verder omlaag gedrukt. Dit komt mede doordat de inzinking op een bijzonder moment plaatsvindt. Vaak daalt de markt in de eerste helft van het jaar om vervolgens in de tweede helft aan te trekken. Dit is een logisch gevolg van de seizoensmatige melkproductie, die in mei het hoogtepunt aantikt en in november op zijn laagst is. Dit jaar zien we de markt juist wegzakken in aanloop naar het seizoensmatige dieptepunt.
Er zijn overigens wel redenen die deze atypische beweging verklaren. Door de hoge melkprijzen en lage voerkosten hebben melkveehouders wereldwijd de productie stevig opgevoerd, waardoor in veel landen een grote toename van de aanvoer is te zien. Daarnaast is er door de gevolgen van blauwtong sprake van een verstoord afkalfpatroon, waardoor de productiepiek in Europa dit jaar later kwam. Vanaf nu duurt het nog minstens een half jaar voordat de melkaanvoer seizoensmatig weer gaat dalen. Daar komt nog bij dat de productievolumes in bijna heel Europa en ook in de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland veel hoger liggen dan vooraf ingecalculeerd.
Op dit moment is de afzet van boter en kaas nog redelijk goed, zo geven producenten, verpakkers en handelshuizen aan. De vraag is echter hoe de afzet zal zijn als straks in het nieuwe jaar de zwakke wintermaanden aanbreken. Daar komt nog bij dat kerst en nieuwjaar dit jaar niet in het weekend vallen, wat vermoedelijk een grote logistieke uitdaging oplevert. Iets wat de zwakke markt er eigenlijk niet bij kan hebben. Ondertussen blijft de euro sterk, wat overzeese export bemoeilijkt.
Met andere woorden: er is de komende maanden te veel melk. Dit wordt onderstreept door de spotprijzen, die al zijn teruggezakt tot een slordige €30. Een Amerikaanse analist vatte het afgelopen week treffend samen: "We need more beef and less milkfat." Daarmee geeft hij impliciet aan dat melkveehouders er verstandig aan doen om koeien naar de slacht te brengen, zodat de melkmarkt wordt ontlast. Dit lost tegelijk een ander probleem op, want de al tijden schaarse rundvleesmarkt schreeuwt om extra aanbod.
Hoewel de uitbetalingsprijzen omlaag bewegen, zijn de huidige niveaus van zo'n €50 nog altijd interessant genoeg voor melkveehouders om de voet op het gas te houden. Dit betekent dat verdere correcties nodig zijn. En die gaan er ook komen, gelet op de fors gedaalde prijzen voor boter en kaas. Prijsdalingen van €10 tot wellicht €20 zijn voor de komende maanden een realistisch scenario.
2008, 2014 en 2023
Dergelijke grote dalingen komen eens in de zoveel jaar voor. In 2008 en begin 2009 zakte de melkprijs van ruim €40 tot onder €25. De oorzaak was toen de mondiale kredietcrisis die de vraag naar zuivelproducten aantastte. In aanloop naar het einde van het melkquotum in 2015 ging de markt opnieuw hard onderuit. Ook aan het begin van de coronacrisis was er sprake van een terugval. Niet lang daarna trok de melkprijs ongekend hard aan toen de grondstoffenmarkt op tilt raakte door de oorlog in Oekraïne. Daarop ging de melkproductie in Europa flink omhoog. Het gevolg was dat de markt overvoerd raakte en de melkprijs van ruim €60 eind 2022 terugging tot onder €40 in het najaar van 2023. Vanaf toen trok de markt in een gematigd tempo aan tot prijsniveaus boven €55 die we tot voor kort zagen.
| Jaar | Melkprijsdaling | Oorzaak |
| '08/'09 | -€18 | Kredietcrisis |
| '14/'15 | -€17 | Einde melkquotum |
| '22/'23 | -€22 | Naschok recordprijzen |
Inmiddels zijn de eerste verwerkers door de grens van €50 gezakt. Met de kennis van nu zakt de melkprijs de komende maanden terug tot zo'n €40 en misschien zelfs nog lager. Voor Nederlandse melkveehouders is dit een uitermate somber scenario, gelet op de hoge mestafzetkosten. De wetten van de markt zijn soms echter ijzerhard: Hogere prijzen lokken nu eenmaal lagere prijzen uit, zoals dat op veel vrije markten het geval is. En dat is de Europese zuivelmarkt inmiddels alweer ruim tien jaar met alle voor- en nadelen die dat met zich meebrengt.
