De zuivelprijzen bewegen de afgelopen weken behoorlijk steil naar beneden en dat voert ook de druk op de melkprijs op. Verwerkers zijn inmiddels begonnen met het verlagen van de uitbetalingsprijzen, maar kunnen het huidige dalingstempo in de markt nauwelijks volgen. De grondstofwaarde van melk heeft ferme tikken gekregen en ligt soms weer onder €50 per 100 kilo, terwijl de uitbetalingsprijzen daar nog ver boven bewegen. Aan de hand van drie mogelijke scenario's schetsen we mogelijke richtingen van de melkprijs.
De hele zomer al bewegen de prijzen op de zuivelmarkt neerwaarts en is het sentiment niet om over naar huis te schrijven. Na een goed eerste halfjaar werd dit aanvankelijk vooral toegeschreven aan de gebruikelijke zomerzwakte tijdens de vakantieweken. Inmiddels is duidelijk dat er meer aan de hand is en tekenen snelle prijsdalingen zich af. Zo zijn de kaas- en boternoteringen teruggezakt tot het laagste niveau in zo'n anderhalf jaar. De bewegingen staan haaks op een jaar geleden toen de prijzen in het derde kwartaal rap stegen.
De markt is in de greep van een cocktail die voor neerwaartse druk zorgt, ondanks dat de melkaanvoer richting het dieptepunt van het jaar gaat, wat normaal gesproken juist steun geeft. Een van de factoren is de snelle stijging van de euro, wat het voor exporteurs lastiger maakt om competitief te zijn op de wereldmarkt.
Daarnaast is vooral de melkaanvoer een factor die drukt op het marktsentiment. In de Europese Unie was in de eerste helft van dit jaar per saldo weliswaar sprake van een lichte krimp, maar sinds kort is de productie jaar-op-jaar bekeken behoorlijk flink aan het stijgen. In Duitsland en Frankrijk ligt de aanvoer sinds een paar weken weer boven het niveau van vorig jaar. In Nederland toonde aanvoer in juli een trendbreuk door boven 2024 uit te stijgen. Ook in Polen trekt sinds de zomer de productie aan, terwijl Ierland het hele jaar al meer melkt dan vorig jaar. Beide landen exporteren veel zuivel. Ook in de Verenigde Staten is een behoorlijke stijging van de melkaanvoer zichtbaar. In juli lag de aanvoer liefst 3,5% boven 2024. De prognoses werden daarmee ruimschoots overtroffen. Daarbij is Nieuw-Zeeland het nieuwe seizoen voortvarend van gestart gegaan met zelfs een recordhoge productie.
Een paar maanden geleden werd nog gedacht dat de melkprijzen verder zouden kunnen opklimmen, maar inmiddels hebben donkere wolken zich samengepakt boven de markt en daarmee de melkprijs. De vraag is allang niet meer of maar met hoeveel de melkprijs gaat zakken.
Scenario 1. Mild: markt herpakt zich (tot -€2)
Dit scenario is reeds ingezet toen FrieslandCampina in augustus als eerst de melkprijs voorzichtig verlaagde. Veel andere verwerkers volgden direct, zonder al te hartgrondig te werk te gaan. Het verlagen van de melkprijs is vandaag de dag precisiewerk door de krimp van de Nederlandse melkplas. Leden of leveranciers verliezen doet op de lange termijn meer pijn dan een negatieve marge, zo is dan vaak de gedachte. Daarbij doen al te forse verlagingen het broze sentiment geen goed. Toch zal de melkprijs vroeg of laat de zuivelmarkt moeten volgen, ondanks dat verwerkers na een goed eerste halfjaar betere reserves hebben. Inclusief de verlaging van september hebben veel Nederlandse verwerkers hun basis-melkprijzen verlaagt kort onder het niveau van €55 per 100 kilo. Daarmee is pas het begin van de pijn weggenomen. De grondstofwaarde van de melk is immers teruggezakt tot zo'n €50 per 100 kilo en op basis van de waardering van Goudse foliekaas zelfs nog wat lager.
Scenario 2. Middelzwaar: markt vindt bodem (-€2 tot -€5)
Op basis van de huidige marktprijzen dreigt in de komende maanden een daling van de melkprijs tussen €2 en €5 per 100 kilo. Daarmee zouden de uitbetalingsprijzen weer in lijn liggen met de grondstofwaarde van de melk. Vaak zijn de spotmelkprijzen een indicator van de te verwachten uitbetalingsprijzen op termijn. De DCA-spotmelknotering beweegt de afgelopen weken dicht onder €50 per 100 kilo. Kopers zijn niet bereid om meer te betalen dan de waarde van de melk. Er zijn weinig tekorten in de vloeibare markt, mede doordat de melkaanvoer dit najaar ruimer uitpakt dan gedacht.
Scenario 3. Zwaar: prijsdalingen zetten door (meer dan -€5)
Mogelijk wordt de soep nog heter gegeten. Dit scenario is een schrikbeeld voor zowel melkveehouders als verwerkers, want dit betekent dat de zuivelmarkt voorlopig geconfronteerd blijft met verdere prijsdalingen. Op dit moment is het lastig in te schatten in hoeverre de negatieve teneur doorzet. Markten zijn soms geneigd om te overdrijven, zowel in positieve als negatieve zin. Mogelijk is dat nu ook aan de hand. Op basis van de Duitse futuremarkt voor boter (EEX) ligt prijsherstel in elk geval niet voor de hand. Boter is daar teruggezakt tot onder €6.500 per ton.
Verwachting
Als de zuivelprijzen zich in de komende weken niet herpakken, dan krijgt de melkprijs in de maanden die volgen vermoedelijk hardere tikken dan in het milde scenario geschetst. Op basis van wat de spotmarkt nu aangeeft, is het middelzware scenario aannemelijk. Boter is weliswaar teruggezakt in prijs, maar lijkt op de termijnmarkt voorzichtig tekenen van stabilisatie te vertonen. De kaasmarkt kan dan vermoedelijk volgen. Dit maakt dat het zwartste scenario mogelijk afgewend kan worden. Mocht dit scenario onverhoopt toch uitkomen, dan kunnen de melkprijzen terugzakken tot het langjarig gemiddelde dat rond €47 per 100 kilo ligt.
