De European Diary Association (EDA) pleit ervoor dat in de Europese Unie zuivelproducten, inclusief suikerdranken met toegevoegde suiker, worden uitgesloten van suikertaks. 'Deze producten leveren essentiële voedingsstoffen die essentieel zijn voor een evenwichtige voeding voor zowel kinderen als volwassenen en moeten voor alle huishoudens betaalbaar blijven', aldus de organisatie.
De EU bestudeert of er een geharmoniseerd beleid kan komen voor het belasten van voedingsmiddelen die een hoog gehalte hebben aan vet, suiker en zout, en dan met name suikerhoudende dranken.
Steeds meer EU-lidstaten voeren belastingen in op gezoete producten en dranken om gezondere consumentenkeuzes te stimuleren, maar de EDA maakt zich zorgen 'dat drinkbare zuivelproducten onterecht het doelwit worden van deze maatregelen, ondanks hun hoge voedingswaarde'. "Lactose, de van nature in melk voorkomende suiker, wordt momenteel op voedingsetiketten geclassificeerd als totale suiker, naast toegevoegde en vrije suikers, hoewel het niet in verband wordt gebracht met schadelijke gezondheidseffecten", aldus EDA in een position paper. Ook vindt EDA dat de zuivelsector erkenning moet krijgen in beleidsdiscussies dat er al 'aanzienlijke stappen zijn gezet in het verminderen van toegevoegde suikers in het aanbod'.
In sommige landen, zoals Frankrijk, worden melkdranken met smaakjes (en suiker) op dezelfde manier belast als frisdranken en vruchtensappen, stelt de organisatie. In Roemenië is er volgens EDA een suikertaks op alle producten die meer dan 10% totale suikers bevatten, inclusief zuivelproducten. In Nederland is drinkbare zuivel tot nu toe vrijgesteld van de zogeheten verbruiksbelasting, maar in april werd besloten om de uitzondering te schrappen voor zuiveldranken met toegevoegde suikers (daarover straks meer).
Lidstaten moeten zelf beslissen
Volgens het definitieve rapport van de Europese Commissie over dit onderwerp 'Health taxes from an EU perspective' uit 2024 moet er bij een Europese suikertaks voor dranken gedifferentieerd moeten worden naar suikergehalte. De onderzoekers geven aan dat niet alle EU-landen suikerhoudende zuiveldranken en vruchtensappen belasten, omdat ze ook gezonde voedingsstoffen bevatten en 'melk zelf wordt gezien als een onderdeel van een evenwichtig dieet, met name voor kinderen'. Daarom is de basis om deze producten daarin mee te nemen volgens de onderzoekers zwak en moeten zij uitgesloten worden van een geharmoniseerde Europese suikertaks voor dranken. Het blijft dan aan de lidstaten zelf om deze wel of niet te belasten.
Deze conclusie van het rapport van de Europese Commissie wordt door EDA toegejuicht. De organisatie geeft aan dat volgens een eigen enquête uit 2020 blijkt de landelijke voedingsadviezen voor zuivelconsumptie (gemiddeld 2 à 3 porties per dag voor volwassenen en 3 à 4 voor kinderen) in 18 van de 23 Europese landen niet worden gehaald. Ook geeft de organisatie aan dat in de Europese Unie melk en zuivelproducten in verschillende regelgevende kaders consequent geclassificeerd worden als voedsel.
Nederlandse situatie
In Nederland wordt er al langer gediscussieerd over een suikertaks. Er bestaat een verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken, wat je als een soort van suikerbelasting zou kunnen zien. Alleen geldt voor alle dranken die eronder vallen hetzelfde tarief; er is geen differentiatie naar suikergehalte. Bovendien is het een budgettaire maatregel die niet direct gericht is op gezond gedrag.
Zuivel en sojadranken zijn uitgesloten van deze belasting en sinds 2024 mineraalwater ook. Met de verhoging van de verbruiksbelasting per 1 januari 2024 van € 8,83 naar € 26,13 per 100 liter, gingen een aantal fabrikanten een 'vleugje zuivel' toevoegen om hun drank goedkoper in de schappen te kunnen leggen (zoals DubbelFriss, Appelsientje, Coolbest, Taksi en Rivella).
In de Voorjaarsnota van april werd een einde gemaakt aan dit geitenpaadje. In Belastingplan 2026 zou dit moeten worden aangepakt en dat levert de schatkist €36 miljoen per jaar op. Niet alleen de sappen met een klein beetje toegevoegd melkvet vallen dan onder de verbruiksbelasting, ook zuiveldranken met toegevoegde suikers als yoghurtdranken en chocolademelk. Alleen 'pure' soja- en zuiveldranken als magere, halfvolle en volle melk zijn nog van de belasting vrijgesteld.
De beleidsmakers stellen: "Zuivel- en sojadranken bevatten belangrijke voedingsstoffen als eiwit, calcium en vitamines B2 en B12. Zowel (ongezoete, halfvolle en magere) zuivel als sojadrank met maximaal 6 gram suiker en verrijkt met calcium en vitamine B2 en B12 staan in de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum, dat de wetenschappelijke richtlijnen voor een gezond en duurzaam voedselpatroon vertaalt. De huidige vormgeving van de uitzondering sluit aan bij het melkvetgehalte van dranken."
'Vrijstelling alle zuiveldranken niet nodig'
Volgens het (inmiddels demissionaire) kabinet is een vrijstelling voor alle zuivel- en sojadranken vanuit een gezondheidsperspectief niet nodig 'omdat men de voedingsstoffen in deze dranken ook met het eten van yoghurt of kaas binnen kan krijgen'. "Ook creëert het een ongelijk speelveld met andere dranken en stimuleert de vrijstelling burgers niet om meer plantaardige eiwitten te eten, die duurzamer zijn dan dierlijke eiwitten", aldus de Voorjaarsnota. Er wordt nog onderzocht welke zuivel- en sojadranken precies vanwege gezondheidseffecten uitgezonderd moeten blijven.
