De coronapandemie levert niet alleen een tekort op aan computerchips. Ook die andere chips zijn veelgevraagd. Deze plotselinge verandering komt bovenop de trend die al langer gaande was in snackland. Vooral in Centraal- en Oost-Europa breiden chipsfabrikanten uit met hun productie. Ook de komende jaren staat dat te gebeuren.
Chips en frites hebben beide als startpunt de aardappel, maar de gelijkenis houdt daar zo ongeveer op. De coronapandemie heeft danig impact op de consumptie van frites wereldwijd. Een patatje wordt vaak onderweg genuttigd, tijdens een festival of diner. Dat zit er al meer dan een jaar nauwelijks meer in voor veel mensen. In plaats daarvan zitten ze veel vaker thuis op de bank. Wat doe je dan? Je trekt een zak chips open. De consumptie hiervan is dus zeker niet gedaald.
Beperkte exportafstand
Een ander groot verschil tussen frites en chips is dat die eerste bij uitstek een product is dat over grote afstanden vervoerd kan worden. Een vrachtwagen kan zo'n 22 ton frites meenemen maar slechts 4 ton chips. Dit maakt export een dure kwestie. Chipsproducenten lossen dat op door lokaal te produceren dichtbij de consument. Ieder land kent zijn eigen smaakvoorkeuren als het gaat om chips en daar kunnen ze zo handig op inspelen. Vanuit een fabriek wordt zo'n 400 tot 500 kilometer geëxporteerd, waardoor ze veel meer verspreid over het Europees continent staan dan fritesfabrieken.
De laatste jaren breiden producenten uit in Centraal- en Oost-Europa. Zo kocht het Belgische Roger & Roger, bekend van het merk Croky, een conservenfabriek in Hongarije. Sinds vorig jaar worden daar chips geproduceerd. Het bedrijf kan ook de omringende landen van product voorzien en hopelijk daar de teelt onderbrengen. Ook worden aardappelen uit o.a. Frankrijk en Duitsland gehaald.
Frito Lay breidt uit
Chipsgrootmacht Frito Lay, eigendom van PepsiCo, is al bijna 20 jaar actief in dit deel van de wereld. In 2002 opende het een chipsfabriek in de regio van Moskou. Eind 2020 werd hier de tiende productielijn geopend om op jaarbasis 5.000 ton chips te produceren. De benodigde aardappelen worden eveneens in het gebied verbouwd.
Ook in Polen heeft Frito Lay een fabriek, langs de oostgrens met Oekraïne. Bronnen aan Foodbusiness melden dat het merk volgend jaar een nieuwe fabriek gaat bouwen in dat land. Hier moeten in 2023 de eerste chips en aardappelsnacks worden geproduceerd. Die zet Frito Lay af onder bekende namen als Lays, Walkers, Doritos en Cheetos. Het bedrijf is daarom nu al bezig om de teelt van aardappelen onder te brengen bij akkerbouwers voor seizoen 2022.
Intersnack in de problemen
Het gaat niet iedere chipsproducent voor de wind. Zo kampt het Poolse Intersnack met problemen. Volgens insiders is dit te wijten aan het feit dat het een grote klant kwijt is. Daar werd op gehint in een brief naar telers, die denken dat het om een grote Poolse supermarktketen gaat. Het bedrijf kan zijn verplichtingen naar aardappeltelers niet of nauwelijks nakomen. Aardappelen die al in januari afgeleverd moesten worden liggen 3 maanden later nog steeds in de schuur.
De Poolse akkerbouwers willen graag chipsaardappelen verbouwen. De markt voor fritesaardappelen heeft tweemaal een dramatische afloop gekend als gevolg van de coronacrisis. Hierdoor zijn de vrije aardappelen nauwelijks wat waard. In tegenstelling tot Nederland is er voor de boeren geen financiële regeling in leven geroepen. Zij hebben het verlies volledig zelf moeten incasseren. Sommige verwerkers gingen zelfs zover dat contractuele verplichtingen eenzijdig werden gewijzigd. Het vertrouwen bij telers is daardoor op een dieptepunt beland.
Rendement met uitdagingen
De teelt van chipsaardappelen kent hogere prijzen dan die voor fritesaardappelen, maar niet zonder reden. De opbrengst ligt minimaal 10 tot 15 ton lager en de eisen zijn streng. Wie goede aardappelen wil afleveren moet de teelt goed in de vingers hebben. Vooral droogte was de afgelopen 3 jaren een probleem om de gewenste opbrengst en kwaliteit te realiseren. Toch zijn telers wel positief over de toekomst vanwege de vraag en het potentieel rendement.
Een bijkomende uitdaging is het bewaren van de aardappelen. Chipsaardappelen moeten relatief warm bewaard worden omdat lage temperaturen de bakkleur kunnen beïnvloeden. Door het wegvallen van de betrouwbare en goedkope kiemremmer CIPC moeten telers terugvallen op dure en minder werkende alternatieven. Daar worden nu pas ervaringen mee opgedaan en direct leergeld betaald. In het oostelijk deel van Europa blijft de lange bewaring van aardappelen keer op keer een bottleneck. Omdat telers al 3 jaar nauwelijks geld hebben verdiend wordt ook niet in betere bewaarplaatsen geïnvesteerd.
Consumptie blijft
Ook na de coronapandemie blijft de toenemende chipsconsumptie een trend, zo denkt de sector. Vooral in de Oost-Europese groeimarkten. Ondanks de aandacht voor gezonder voedsel zit iedereen toch graag met een zak chips op de bank of in de sportkantine. Voor aardappeltelers biedt dat kansen, maar de hoogwaardige teelt is niet voor iedereen weggelegd. Zeker met de grillen van een landklimaat wordt het steeds uitdagender om product te leveren waar de fabriek om vraagt.
