Gulpener is de enige Nederlandse bierbrouwerij die grondstoffen niet op de wereldmarkt inkoopt, maar (bijna) alles haalt uit Nederland, sterker nog: uit Limburg. Onlangs werd de duurzame strategie van het familiebedrijf ook bekroond met een B Corp-certificering en daar zijn ze 'heel trots' op. "Het is heel tof dat dat gelukt is en dat gaat ook op alle verpakking terugkomen", zegt directeur Jan-Paul Rutten. Vanaf januari krijgen de biertjes nieuwe verpakkingen met 'een stevige restyling'. Rutten spreekt over een 'herpositionering met rebranding van het Gulpener-merk'.
Al 25 jaar geleden, toen zijn vader nog directeur was, is het in 1825 opgerichte Gulpener met een streng duurzaamheidsbeleid begonnen, met meer verantwoordelijkheid voor de regio en natuur, vertelt Rutten. "We zijn toen sterk gaan samenwerken en halen nu bijna alle grondstoffen uit eigen regio. Dat is stap voor stap uitgebouwd. Aan het begin werd het door medewerkers en aandeelhouders helemaal niet begrepen. Ze vonden het een beetje een geitenwollensokkenverhaal, terwijl mensen nu heel bewust kiezen om te solliciteren bij Gulpener, juist om wie we zijn." Ook horecaondernemers zetten Gulpener vaak uit overtuiging op de tap, zegt Rutten.
Gulpener opende in 2020 het 'duurzaamste brouwhuis van Europa'. Daarin wordt 75% minder energie verbruikt dan in het oude brouwhuis. Het onderdeel van de brouwerij is vanwege het verwarmingsproces goed voor de helft van de door Gulpener gebruikte energie. Rutten: "Een brouwhuis bouw je maar eens in de dertig à veertig jaar, onze stelling was dat het dus het duurzaamste moest zijn dat er is." Samen met brouwhuisbouwer Meura is daarom ingezet op de mogelijkheid om fossielvrij te worden. "We hebben een jaar de tijd genomen met hun en onze ingenieurs voor extra energiereductie en om het warmtepompgeschikt te maken."
Tegelijkertijd is ook de graanverwerking verbeterd. In de regio werkt Gulpener met dertig boeren die biologisch of PlanetProof brouwgerst, tarwe, rogge en (een beetje) spelt telen. In 1996 werd hiervoor de coöperatie Triligran opgericht. De hopsoorten die worden gebruikt worden vier kilometer van de brouwerij verbouwd door familie Wouters. "Andere brouwerijen stellen de eis dat graan een bepaalde kwaliteit moet hebben, het maakt niet uit of dit uit Canada of Oost-Europa komt. Wij halen de grondstoffen altijd uit Limburg en dan heb je schommelingen in verschillende oogsten. Het ene jaar is het koud en nat en andere jaren droog en warm. Met de nieuwe filtertechniek kunnen we alle graan makkelijker verwerken."
Netcongestie zet rem op verduurzaming
Gulpener heeft zichzelf als doel gesteld om in 2030 fossielvrij te opereren. Die doelstelling dreigt in gevaar te komen. Net als veel andere foodbedrijven die willen verduurzamen loopt het bedrijf tegen netcongestie aan. De nieuwe koelingen met de eerste warmtepomp kunnen deze december wél gaan draaien.
De tweede, zwaardere waterpomp die water kan verwarmen tot wel 129 graden - de eerste industriële warmtepomp boven de 100 graden volgens Rutten - is in bestelling en komt als het goed is over een jaar. "Maar we hebben dus geen zekerheid dat we die kunnen aanzetten. De infrastructuur, nieuwe elektraleidingen en een transformator, zijn aangelegd. Alles is enkele jaren geleden al voorbesproken met de netleverancier, maar we hebben uitbreiding gevraagd en niet gekregen. Het kan nog jaren duren. Nu zijn we aan het kijken naar andere opties, het schuiven met vermogens, kijken hoe we de puzzel kunnen leggen. Maar de oplossing hebben we nog niet."
B Corp
Sinds kort mag Gulpener zich een B Corp noemen, waarmee het bedrijf erkenning krijgt voor de manier waarop het duurzaam en maatschappelijk verantwoord onderneemt. "Wij vinden heel belangrijk dat we ondernemen zoals we ondernemen. We vertellen het verhaal heel vaak en graag, maar je wilt ook dat door een onafhankelijke instelling wordt bevestigd dat we het niet alleen roepen, maar het ook zo is. Je bent op zoek naar een soort van bewijsvoering. In de retail en foodservice wordt wel gekeken naar duurzaamheid. En sommige retailers zijn er heel duidelijk in: met een B Corp certificering krijg je voorrang." Of dat echt zo is, daarvoor moet het bewijs nog geleverd worden, geeft Rutten aan. "Maar je voelt wel de waardering. Er wordt met respect naar gekeken."
De consument is over het algemeen nog niet zo gefocust op duurzaamheid, merkt de directeur op. "Je hebt een groep die bewust duurzaam inkoopt. De lering die we wel hebben getrokken is dat voor de meeste mensen duurzaamheid geen emotionele aankoopreden is. Dat is vanwege de smaak of omdat de vriendengroep het product mooi of interessant vindt. Het is niet omdat het duurzaam is dat het opeens veel gekocht wordt, maar wij vinden het belangrijk en ik heb het vermoeden dat de groep consumenten die dat ook vindt, groeit."
Waar 80 punten het minimum is, heeft de bierbrouwer een score behaald van 92,7, tot tevredenheid van de directeur. Er komt veel kijken bij zo'n B Corp-certificering. "Het moet zeker in je DNA zitten, maar dat alleen is niet voldoende. De eerst keer zijn we stevig gestruikeld. We hebben er bijna twee, drie jaar over gedaan om de certificering te bereiken. We waren al een keer eerder door de audit gegaan in 2020 en toen hebben we de klep op onze neus gekregen. Daar waren we wel even van geschrokken. We hadden het proces onderschat, dat was een intern leerproces. Niet dat we nu dingen anders doen, maar het was weinig aantoonbaar. Je moet alles in protocollen vastleggen en goed borgen. We hebben ons echt gerealiseerd: we moeten ons er stevig in vastbijten en iemand erbij halen die helpt te professionaliseren."
Elke drie jaar wordt een B Corp opnieuw beoordeeld. Rutten denkt dat er te zijner tijd verder in de keten nog wel verduurzaamd kan worden. "Eerst moeten we het zelf voor elkaar hebben, Scope 1 en 2 en dan kunnen we de ketenpartners meenemen." Behalve voor het energieverbruik ziet de directeur ook nog verduurzamingskansen bij de verpakkingen. "Flessen recyclen we al heel veel, maar we gebruiken in sommige gevallen bijvoorbeeld nog steeds plastic om te sealen."
Vergeleken met de multinationals, die 85% tot 90% van de biermarkt in handen hebben is Gulpener een kleine speler. Aan de andere kant zijn kleine brouwerijtjes enorm in opkomst. In 2003 waren er volgens cijfers van de Stichting Erfgoed Nederlandse Biercultuur 79 bierbrouwerijen in Nederland, in 2013 228 en nu zijn dat er 942. "Het is een heel competitieve wereld. Met de opkomst van stadsbrouwerijen aan de onderkant is het spannender geworden", zegt Rutten. "Maar de speciaalbiercultuur is enorm positief ontwikkeld en wij zitten ook op speciaalbier. De competitie aangaan gaat ons redelijk goed af omdat we een onderscheidend verhaal hebben, met eigen boeren samenwerken en er bijvoorbeeld driehonderd vrijwilligers hop komen plukken op ons hopfeest."
Toch zit er aan dat onderscheidend vermogen ook een keerzijde: de afhankelijkheid van de Limburgse oogst. Zo waaide vorig jaar september tijdens een onweersstorm de hopvelden plat en moesten er snel vrijwilligers worden opgetrommeld om nog van de oogst te redden wat er te redden viel. Rutten: "In 2016 hebben we meegemaakt dat in heel Noordwest-Europa de graanoogst deels mislukte. Wij hebben toen ook maar een klein deel binnengekregen. We doen onze stinkende best om alles uit regio te halen en we hebben wel vaak een voorraad. Als dat niet voldoende is, dan kopen we extra brouwgerst of mout op de wereldmarkt. Dan is dat zo, want we willen wel bierbrouwen. Soms gebruiken we wat speciale ingrediënten, zoals een speciale hopsoort of gebrande mout, dat halen we dan uit de wereldmarkt. 90%, 95% moet uit de regio komen, maar we zijn niet heiliger dan de paus."
Zoals gezegd was Jan-Pauls vader, Paul Rutten, 25 jaar geleden al bezig met verduurzaming. Hij had ook een visie waarbij winst maken niet op één stond. In die tijd was hij daarmee een voorloper. "Ja, daar kijk ik met veel plezier en respect op terug. Het is knap dat hij dat destijds al verzonnen had. Ik denk echter niet dat hij zichzelf met zijn maatschappelijke visie als visionair zag. Hij deed gewoon wat hij voelde dat goed was. Het is ook heel helder: als je geen winst maakt, kun je na een paar jaar de sleutel inleveren. Voor continuïteit moet je goed winstgevend zijn, anders kun je niet investeren. Maar het is voor ons geen doel op zich, maar een gevolg van goed ondernemerschap."
Bier is bij uitstek een product dat in de horeca genuttigd wordt. Dat werd in coronajaren 2020 en 2021 door bierbrouwers gevoeld. Rutten: "Dat is pijnlijk. Die twee jaar heeft echt wel schade aangebracht. De voornaamste reden is dat voor ons meer dan de helft van de omzet in de horeca zit en die is in totaal twaalf maanden dichtgezet door de overheid. Dan ben je meer dan de helft van de omzet kwijt. Ondanks relatief goede steun vanuit de overheid hebben we twee jaar rode cijfers gedraaid. Het grootste deel van de coronafinanciering (GO-C red.) hebben we weer afgelost en de rest lossen we de komende jaren af. We hebben in 2022 ook weer een nette winst behaald, maar het herstel in de markt is nog niet compleet. Zeker in het begin, vanaf maart 2022 gingen alle remmen weer los en werd iedere stoel gevuld. Het is goed te zien dat mensen de weg naar de horeca weer weten te vinden. Toch loopt de markt wel achter ten opzichte van pre-corona."
Na corona begon in februari 2022 de oorlog in Oekraïne, die er mede voor zorgde dat grondstoffen schaars en duur werden en de inflatie aanwakkerde. Ook dat had vanzelfsprekend impact op de bedrijfsvoering. En nog steeds, aldus Rutten. "Het verschil met corona is dat we eindelijk weer aan het ondernemen zijn in een normale markt voor horeca- en thuisgebruik."
De boeren die aan Gulpener leveren krijgen betaald volgens 'het Fairtrade-principe, gekoppeld aan wereldmarkt met daarboven een plus. Met wereldwijd hogere grondstofprijzen, stijgen de kosten voor het lokale graan dus ook mee. De prijzen van verpakkingsmaterialen, zoals flesjes stonden ook onder druk en waren volgens Rutten in 2022 heel duur aan het worden en zijn nog steeds niet op zelfde niveau. "De leveringsonzekerheid is gelukkig weer weg, maar in een aantal gevallen zijn er forse prijsstijgingen."
Gulpener heeft de productprijzen wel verhoogd, maar 'berekent momenteel de prijsstijgingen niet allemaal voldoende door', geeft Rutten aan. "Een deel zijn we zelf aan het absorberen." Ook de energieprijs is nog steeds fors hoger. Dat maakt het extra zuur dat Gulpener geremd wordt in de ambitie om te verduurzamen. "De verduurzamingsstrategie is niet gericht op kostenreductie, maar het is wel een prettige bijkomstigheid."
Of het allemaal niet genoeg is, is er per 1 januari 2024 de accijnsverhoging op frisdrank, waar alcoholvrij bier en kombucha dat Gulpener ook maakt onder vallen. Die wordt met €17,30 per 100 liter verhoogd naar €26,13. Rutten heeft 'het gevoel dat de branche wordt gebruikt om begrotingsgaten te dichten'. "De pijnlijke verhoging op alcoholisch bier is half teruggedraaid. Er was al een verstopte verhoging op de manier waarop de accijnsafdracht is veranderd, van het Plato-systeem op suikergehalte naar alcoholpercentage. Dat was geen kostenneutrale overstap, dat betekende voor Gulpener een verhoging van tussen de 8% en 10%. Al met al levert het 15% accijnsverhoging op, heel pijnlijk."
Met een afstand naar zowel de Belgische als Duitse grens van minder dan 10 kilometer, tekent het prijsverschil met die landen zich in Gulpen heel duidelijk af. "In België en Duitsland zijn de accijns wederom niét en in Nederland wél verhoogd. Het accijnsverschil op speciaalbier is tussen de 300% en 400%. Dat is niet meer uit te leggen! De argumentatie die ervoor gebruikt wordt snijdt geen hout. En dan gaat ook nog eens op alcoholvrij bier en suikervrije Kombucha de verbruikersbelasting omhoog, producten die eigenlijk gestimuleerd zouden moeten worden, met het argument dat je er administratief niet in kan differentiëren." 'De Haagse politiek houdt er te weinig rekening mee dat we een heel lange grens hebben', volgens Rutten. "De dichtheid aan slijters aan de Duitse kant van de grens is heel hoog. Het staat daar helemaal vol met slijterijen en dat is te danken aan het prijsverschil."
Ondertussen is Gulpener hard onderweg naar het tweehonderdjarig bestaan in 2025. Binnenkort zullen consumenten kennismaken met een stevige restyling waarbij ook het duurzame verhaal verteld wordt. "Het merk wordt opnieuw gepositioneerd, met rebranding van het Gulpenermerk", vertelt Rutten daarover. Over de details wil hij nog niks kwijt, behalve dat er volgende maand, vanaf januari, allemaal nieuwe verpakkingen komen.
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
