Een rood met zwarte drankenverpakking. Grote kans dat het Coca-Cola betreft. Een groen krat bier. Grolsch of Heineken. En een blauwe verpakking tussen de snoepjes. Waarschijnlijk Sportlife of Mentos. Een verpakking is het eerste wat de consument ziet. Het is daarmee een belangrijk marketinginstrument. Maar verpakkingen draaien niet meer alleen om uiterlijk, ook het innerlijk telt mee. Vooral op gebied van duurzaamheid. Wat zijn vandaag de dag de meest gekozen opties op het gebied van duurzaam verpakken?
Dat duurzaamheid wereldwijd hoog op de agenda staat, is duidelijk. Denk maar aan het Klimaatakkoord van Parijs vanuit de Verenigde Naties en de Green Deal vanuit de Europese Unie. Niet alleen de producent (lees; de boer) moet duurzamer, diervriendelijker en groener te werk gaan, ook de grote foodconcerns ontkomen er niet meer aan. Hoewel veel van hen – met behulp van die milieuvriendelijkere producenten – hun assortiment kunnen verduurzamen, zetten ook steeds meer van hen in op duurzame verpakkingen. Onder andere door de gestegen vraag vanuit de consument naar 'groene' verpakkingen.
Overigens speelt niet alleen die consument een rol in de keuze van deze foodconcerns, ook de Europese Unie heeft er invloed op. De doelstelling vanuit Europa is namelijk dat tegen het jaar 2025 minimaal 50% van het geproduceerde plastic verpakkingsmateriaal gerecycled moet worden. En vijf jaar later moet dat percentage uitkomen op minstens 55%. De Europese Rekenkamer berekende eind vorig jaar dat dit percentage momenteel tussen de 30% en 42% ligt. Kortom: er is nog flink wat werk aan de winkel en dat zorgt ervoor dat bedrijven inmiddels gedwongen worden om na te denken over duurzame, circulaire verpakkingen.
De keuze voor recyclebaar plastic
Plastic is – in de gedachtegang van veel consumenten – het verpakkingsmateriaal met de slechtste naam. De makkelijkste stap richting duurzaamheid én de wensen van de consument is dan ook om gebruik te maken van recyclebaar plastic. Een van de vele foodconcerns die voor deze optie kiest, is Coca-Cola. In Nederland is het de eerste frisdrankproducent die het volledige portfolio over heeft gezet op 100% gerecyclede flessen. Kort gezegd betekent het dat het niet langer nodig is om nieuw plastic te gebruiken bij het maken van nieuwe flessen. Dat levert voor Nederland een besparing op van 10.000 ton nieuw 'virgin' plastic en het zorgt voor een CO2-besparing van 21% per jaar.
Niet alleen een wereldwijd merk als Coca-Cola zet deze stap, ook een reeks Nederlandse retailers heeft gezamenlijk afgesproken om de komende jaren in te zetten op recyclebare verpakkingen. Het doel is dat in 2025 alle verpakkingen in die supermarkten, waaronder ook bij Jumbo, 100% recyclebaar zijn. Het plastic verpakkingsmateriaal moet bij deze supermarktketens dan voor 50% uit gerecycled plastic bestaan. Het sluit daarmee aan op de doelstellingen die het Centraal Bureau voor de Levensmiddelenhandel in 2019 stelde.
Maar, plastic kan niet altijd helemaal uitgebannen worden. Het heeft namelijk ook de functie om de houdbaarheid van bepaalde producten – zoals komkommers – te verlengen. Voor kaasmerk Maaslander speelt dat ook. Om toch duurzamer te werk te gaan, gebruikt het daarom voor de plaks-verpakkingen nu dunnere folie. Hierdoor wordt 23% minder plastic gebruikt per kilo kaas en dat levert jaarlijks een besparing op van 9.200 kilo plastic. Met andere woorden: wie het echt wil én kan, weet wel een oplossing te vinden.
Papier staat op twee
Het recyclen lijkt voor veel foodbedrijven daarmee dus de ideale eerste stap naar duurzame, circulaire verpakkingen. Maar toch kan niet iedereen hier volledig van profiteren. Zo wordt wijn in een 100% gerecyclede fles sneller zuur, smaakt bier minder lekker en bederven zuivel en vruchtenstappen in deze gerecyclede flessen buiten de koelkast. De bedrijven die dat betreft kiezen daarom vaak voor papier of karton. Ongekoelde vruchtensappen en houdbare melk blijven in een kartonnen verpakking (wel met een aluminiumlaagje aan de binnenkant) namelijk wel goed.
Papieren en kartonnen verpakkingen die in Nederland worden geproduceerd, bestaan voor 90% uit oud papier. De overige 10% komt van nieuwe houtvezels. En omdat papier van een hernieuwbare grondstof wordt gemaakt, heeft het minder klimaatverandering tot gevolg dan plastic. Voor fastfoodconcern McDonalds was dit een reden over te stappen op papieren rietjes. In alle Nederlandse ketens is plastic inmiddels vervangen door papier. Alleen in ons land scheelt dit op jaarbasis al 100 miljoen plastic rietjes. Dit is overigens niet volledig een eigen keuze, maar vooral een voorzet op nieuwe wetgeving. Daarnaast is de plastic deksel van de McFlurry ingeruild voor een kartonnen vouwverpakking. Per jaar zorgen die maatregelen voor een besparing van 70 ton plastic.
Het is natuurlijk uitstekend nieuws. En dat is ook terug te zien in de cijfers. Uit de gegevens van Milieu Centraal blijkt dat 45% van het oud papier in Nederland momenteel gebruikt wordt als verpakkingsmateriaal. Toch is volgens die organisatie ook niet met 100% zekerheid te zeggen dat papier milieuvriendelijker is dan plastic. Immers papier is minder sterk dan plastic en daarom is er soms meer van nodig bij het verpakken. Ook zijn voor de productie relatief veel grondstoffen en landbouwgrond nodig en kan niet alles in papier worden verpakt.
En blik dan?
Er is nog een derde variant: blik. Ook op het gebied van de drankenblikken en conservenblikken is een verduurzamingsslag zichtbaar. Metalen verpakkingen zijn de afgelopen 30 jaar namelijk steeds lichter en dunner geworden: het gewicht van een conservenblik daalde met 30% en een frisdrankblikje zakte met 57% in gewicht. Een groot voordeel van een blikverpakking is dat het oneindig gerecycled kan worden, zonder dat het in kwaliteit verliest. Ter vergelijking: een papieren verpakking kans slechts 5 tot 7 keer gerecycled worden.
Blik heeft wel een hele grote 'maar…'. De productie ervan is namelijk totaal niet milieubewust. Blik bestaat voor 70% uit staal, de overige 30% is aluminium. Vooral aluminium is erts bauxiet nodig en de winning daarvan is zeer belastend voor het milieu. Een groot percentage ervan wordt namelijk gewonnen in regenwouden. Een ander deel komt uit Australië. Kortom: logistiek gezien zeker niet 'groen' te noemen. Er zijn echter niet veel bedrijven die kiezen voor blik uit oogpunt van duurzaamheid, maar puur om de houdbaarheid te verlengen.
Hot & happening: biobased verpakkingen
Een nieuwe trend die redelijk hot & happening zou kunnen worden, is biobased plastic. Verpakkingen zijn dan gemaakt van planten, eveneens een hernieuwbare grondstof en dus minder schadelijk voor het klimaat. Coca-Cola introduceerde tien jaar terug al een eerste innovatie op dit gebied, namelijk de PlantBottle. Een fles die voor 30% uit planten bestaat, maar tegelijkertijd is deze fles niet composteerbaar. Met het oog op de meest duurzame optie, zo stelt Milieu Centraal, zou geïnvesteerd moeten worden in composteerbaar bioplastic.
Vandaag de dag is die optie echter nog te duur. "Er is simpelweg (nog) te weinig composteerbaar plastic om gescheiden verwerking kostendekkend te maken", aldus de milieuorganisatie. "Daarom wordt het composteerbare plastic tegenwoordig nog samen met het restafval verbrand." Vanuit supermarktketens is er ook nog weinig interesse. Er zijn immers nog geen succesverhalen bekend van supermarkten die alleen maar bioplastics gebruiken.
Kijken we naar bovenstaande opties, dan hebben ze eigenlijk allemaal één doel: het verminderen van de hoeveelheid 'slechte' plastics. Of het voldoende is om de doelen van 2025 te halen, is natuurlijk nog koffiedik kijken. Wel kan gezegd worden dat er genoeg ideeën, initiatieven en mogelijkheden zijn om die eerste stap naar een duurzamere, circulaire verpakking te maken (al hebben die allemaal voors en tegens). En veel bedrijven in de sector pakken die kans met twee handen aan om zo te kunnen blijven voldoen aan de wens van de consument. Die wil namelijk zelf ook maar al te graag een bijdrage leveren aan een schonere, groenere planeet.
Meer lezen over 'duurzame verpakkingen'? Bekijk het themadossier.
