Wat maakt een verpakking precies duurzaam?

Een verpakking zorgt op zichzelf in de meeste gevallen ook al voor stukje duurzaamheid. Producten, met name verse voedingsmiddelen, gaan namelijk langer mee en daarbij is een product zo beter beschermd tegen beschadigingen tijdens het transport. Maar, verpakkingen zijn er in alle soorten en maten: van plastic, glas en hout tot metaal en karton. Is de ene verpakking nu echt beter voor het milieu dan een andere variant? Die vraag is volgens Milieu Centraal en het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) lastig te beantwoorden.

"Waar de ene verpakkingssoort positief scoort als het gaat om de productie ervan, scoort een ander weer hoog op het thema 'recyclebaarheid'. Het is dus moeilijk om een eenduidig antwoord te geven op die vraag", meldt Milieu Centraal. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken houdt daarom vast aan zogenaamde levenscyclusanalyses. "Daarmee kan de milieubelasting van een verpakking bepaald worden. Er wordt dan gekeken naar het energiegebruik, de materialen, de afvalstromen én de hoeveelheid emissies naar het milieu."

Een zo laag mogelijke impact op het milieu
Toch is volgens beide organisaties wel duidelijk te stellen wanneer een verpakking duurzaam te noemen is. "Duurzaam verpakken, betekent namelijk concreet dat de verpakking zo min mogelijk impact heeft op het milieu. Belangrijk daarbij is wel dat de kwaliteit van het verpakte product er niet onder lijdt", zo stelt het KIDV. "Dat houdt in dat de verpakking zo wordt ontworpen, geproduceerd en verwerkt, dat hij zo min mogelijk grondstoffen nodig heeft én opnieuw kan worden gebruikt of gerecycled."

Maar, het gaat niet alleen om het materiaal. Een verpakking wordt ook duurzamer wanneer tijdens de productie ervan minder grondstoffen worden verspild. "Je kan dan denken aan verpakkingen die op maat worden gemaakt of wanneer een verpakking zoveel mogelijk bestaat uit hernieuwbare (zoals papier en karton) of gerecyclede materialen. Duurzame technologieën, het gebruik van duurzame energie bij de productie van een verpakking of het transport vallen hier ook onder."

Uiteindelijk gaat het daarom om de combinatie van de bovenstaande elementen. "Bij het verduurzamen van een verpakking is het belangrijk om allereerst te kijken naar het tegengaan van productverspilling en de veiligheid voor de gebruiker en omgeving. Als deze thema's zijn gewaarborgd, kun je inzoomen op de vraag hoe je de verpakking kunt verduurzamen. Dat kan door het reduceren van materiaal of het gebruik van duurzame materiaaltoepassingen, zonder dat de verpakking inlevert op functionaliteit."

Hoe maak je de overstap?
Veel bedrijven zien dat de consument steeds meer waardering heeft voor duurzaamheid. Het willen inhaken op die trend is dan ook niet vreemd, maar hoe doe je dat? "Hoewel het simpel klinkt, beseffen veel bedrijven zich niet dat je daarvoor met veel meer zaken rekening moet houden dan alleen de verpakking. Je moet tevens kijken naar het verpakkingsproces, de logistiek, de aankoop- en het weggooigedrag van je klanten en de verpakkings- en duurzaamheidsstrategie van het gehele bedrijf", zo meldt het.

De meest efficiënte manier om te starten met duurzaam verpakken? "Hou in de ontwerpfase al rekening met de milieu-impact van een product-verpakkingscombinatie: productie, tot gebruik, tot afval, tot grondstof." Volgens het kennisinstituut resulteert dit vaak in innovatieve oplossingen op verschillende vlakken. "Denk aan het milieu, maar ook in kostenreductie of als toegevoegde waarde voor het bedrijf."

Een van de punten waar volgens Milieu Centraal en het KIDV behoorlijk wat winst te behalen valt, is in de verduurzaming van het verpakkingsproces. "Met moderne machines kunnen tijdens de productie alle belangrijke procesparameters gevolgd worden. Dit biedt mogelijkheden voor materiaalbesparing en het toepassen van hernieuwbare materialen of materialen gemaakt uit recyclaat. Met standaardisatie kan daarnaast meestal een afname van voorraden van materialen worden bereikt, waardoor de hoeveelheid afval kan verminderen."

Ecologische voetafdruk weegt zwaarder
De ecologische voetafdruk van producten weegt in de meeste gevallen echter veel zwaarder dan die van de verpakking. Dat zorgt ervoor dat productverlies een grotere milieu-impact heeft dan het gebruik van meer verpakkingsmateriaal. "Het is daarmee dus een kunst om voor elke product de juiste balans te vinden tussen 'under-packaging' en 'over-packaging'. Al met al geldt dat de impact van een verpakking meestal laag is. Zeker wanneer deze na gebruik goed gerecycled wordt. Kortom: het moet wel in de juiste bak terechtkomen", zo meldt Milieu Centraal.

Meer lezen over 'duurzame verpakkingen'? Bekijk het themadossier.